Με την παρούσα ανάρτησή μου, θα προσπαθήσω να προσεγγίσω δύο πολύ σημαντικά θέματα φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους, αλλά αμφότερα στηριζόμενα στο γεγονός ότι ο άνθρωπος μπορεί με κατάλληλες στοχευμένες ενέργειες να ευεργετηθεί σε πολλούς τομείς από τις πολύτιμες και θαυμαστές φυσικές λειτουργίες και να δώσει αρμονικές και απλές λύσεις σε αξεπέραστα προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Όσον αφορά το θέμα της διευθέτησης χειμάρρων, έχουμε αναρωτηθεί πόση ποσότητα νερού μπορεί να συγκρατήσει ένα κυπαρίσσι και λιγότερο ένα δενδρώδες πουρνάρι ή μια αριά; Ας φανταστούμε την εικόνα μιας περιοχής με ενεργό χείμαρρο και συχνά έντονα πλημμυρικά και διαβρωτικά φαινόμενα, αφού δενδροφυτέψουμε την κοίτη, τα πρανή και την λεκάνη απορροής του, με κατάλληλα αειθαλή και πυκνόφυλλα δασοπονικά είδη όπως το Κυπαρίσσι (Cupressus sempervirens), σε μίξη με την Αριά (Querqus ilex), το δενδρώδες πουρνάρι (Querqus coccifera) κλπ. Επίσης, θάμνους όπως Κράταιγος (Crataegus monogyna) και Σπάρτο (Spartium junceum) και χαμηλότερα Σχίνος (Pistacia lentiscus), Μυρτιά (Myrtus communis), Πικροδάφνη (Nerium oleander) κλπ. Σίγουρα τότε, η καταστρεπτική ορμή του χειμάρρου θα μετριαστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, το οικοσύστημα της περιοχής θα αναζωογονηθεί σημαντικά, ενώ οι γεμάτοι υπόγειοι αποταμιευτήρες νερού στα κατάντι της ευρύτερης περιοχής θα ενισχύσουν τις γεωργικές καλλιέργειες και γενικότερα θα αναβαθμιστεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων και η οικονομία.
Σημείωση: Κατά την γνώμη μου, η Ψευδακακία (Robinia pseudoacacia) είναι ξενικό είδος, φυλλοβόλο και τοξικό, όπου εγκατασταθεί παραμένει μόνιμα και εξαπλώνεται ραγδαία, μολύνοντας την ευρύτερη περιοχή.
Με τρόπο αντίστοιχο με αυτόν που περιγράφθηκε για τις λεκάνες απορροής των χειμάρρων, μπορεί να γίνεται και η τεχνητή δάσωση Δασυλλίων υπερκείμενων κατοικημένων περιοχών και έργων υποδομής, με έμφαση στις πράσινες κατασκευές αντιπυρικής και αντιπλημμυρικής προστασίας. Τέτοιες κατασκευές είναι οι Περιμετρικοί Αντιπυρικοί Φράκτες με το πλέον κατάλληλο για το σκοπό αυτό, δασοπονικό είδος, το ορθόκλαδο Κυπαρίσσι και η εγκατάσταση θάμνων στα όρια των Οικισμών που να μην καίγονται εύκολα, όπως η Πικροδάφνη, ο Κράταιγος, το Δενδρολίβανο κλπ.
Γνωρίζουμε ότι οι θερμοί, ψυχροί ή ξηροί άνεμοι, προεξάρχοντος του Βοριά, προκαλούν σοβαρές ζημιές σε όλες γενικά τις γεωργικές καλλιέργειες και όχι μόνο. Οι ανεμόπληκτες περιοχές στην Βόρεια Εύβοια ή την Αιτωλοακαρνανία, όπως επίσης και περιοχές που εκτός από ανεμόπληκτες αντιμετωπίζουν και μεγάλη ξηρασία και έχουν άγονα εδάφη, όπως περιοχές της Κρήτης και άλλων νησιών, παραμένουν αδρανείς και αναξιοποίητες από κάθε γεωργική ή άλλη εκμετάλλευση, ενώ τα συμπτώματα της ερημοποίησης των περιοχών αυτών γίνονται εμφανή.
Ωστόσο, με την ίδια λογική που προσεγγίσαμε το θέμα των χειμάρρων, αυτή της εκμετάλλευσης των φυσικών λειτουργιών προς αμοιβαίο όφελος ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος, μπορούμε να προκαλέσουμε στοχευμένα σε τοπικό επίπεδο, μικροκλιματική αλλαγή σε τέτοιες περιοχές με απλές Πράσινες Κατασκευές.
Πιο συγκεκριμένα, σε περιοχές με άγονα εδάφη και ξηρασία, μπορούν να πραγματοποιηθούν Αγροδασικές Τεχνητές Αναδασώσεις με ξηροφυτικά, κτηνοτροφικά και μελισσοκομικά δασοπονικά είδη, όπως το Κυπαρίσσι, η Χαρουπιά, ο Κράταιγος, η Κοκορεβυθιά, ο Ράμνος, το Κυδωνίαστρο, η Ρίγανη, η Ασφάκα, η Άρκευθος (Γιουνίπερος), ο Σχίνος, το Πουρνάρι κλπ. Με τον τρόπο αυτό, μπορούμε να δώσουμε ζωή στο τοπικό Οικοσύστημα της περιοχής και επιπλέον οι κάτοικοι να ωφεληθούν ποικιλοτρόπως.
Επίσης, σε περιοχές που μαστίζονται από σφοδρούς ανέμους, μπορούν να εγκατασταθούν σε μεγάλης έκτασης αγρούς, πυκνοί αντιανεμικοί φράκτες με Κυπαρίσσι ορθόκλαδο, οι οποίοι θα παρέχουν παράλληλα και αντιπυρική προστασία. Όταν ο σφοδρός άνεμος προσκρούσει στον αντιανεμικό φράκτη, ως γνωστόν, αυτομάτως διακόπτεται η πορεία του, αλλάζει προς τα άνω κατεύθυνση, μηδενίζεται σχεδόν η έντασή του, ενώ στην άλλη πλευρά του φράκτη, μέσα στον αγρό, δημιουργείται υπήνεμος και δροσερός χώρος λόγω μείωσης του εύρους των θερμοκρασιών και βελτίωσης των τιμών υγρασίας αέρος και εδάφους.
Οι πολύτιμες φυσικές ιδιότητες του κυπαρισσιού είναι αυτές που καθιστούν τα ανωτέρω εφικτά αλλά και πλήρως εφαρμόσιμα. Συνοπτικά αναφέρω ότι ευδοκιμεί σε όλους τους τύπους εδαφών (όξινα ή αλκαλικά, αμμώδη, βραχώδη ή συνεκτικά), σε όλα τα υψόμετρα, είναι λιτοδίαιτο και πολύ ξηροφυτικό ενώ αντέχει ακόμα και σε ημιελώδη εδάφη. Επιπλέον, είναι ανθεκτικό σε ανεμοχιονοθλασίες και ανεμορριψίες, αντιδιαβρωτικό και αντιπλημμυρικό, ενώ το ξύλο του είναι αρωματικό, δεν σήπεται και άριστο για παρκέ πατώματα και επιπλοποιία. Ωστόσο, το σημαντικότερο στην περίπτωση που εξετάζουμε, είναι ότι συμβιώνει άριστα με όλα τα δασοπονικά είδη, δενδρώδη, θάμνους ή ποώδη, γιατί δεν δημιουργεί πλάγιες ρίζες (πασαλόριζο), ούτε πλάγιες σκιές. Στα δύο μέτρα από την ρίζα του κυπαρισσιού καλλιεργούνται καρποφόρα δένδρα ή λαχανικά, όπως βλέπουμε και στην φωτογραφία από τον αντιανεμικό φράκτη στο Δασικό Φυτώριο Βασιλάκος. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν οι αγρότες να εγκαταστήσουν τέτοιους φράκτες, χωρίς να ανησυχούν για τυχόν αρνητικές επιπτώσεις στις καλλιέργειές τους.
Όσον αφορά την υλοποίηση του εγχειρήματος, κατασκευάζουμε πυκνό φράκτη με κυπαρίσσι περιμετρικά του ανεμόπληκτου αγρού και μάλιστα για λόγους ισχύος στην πλευρά μετώπου προς τον άνεμο χρησιμοποιούμε δύο σειρές (φράκτες) με φυτευτικό σύνδεσμο 1,5*1,5 μέτρα και σχήμα ρόμβου. Αν ο αγρός έχει μεγάλη έκταση (άνω των 100 στρεμμάτων), εκτός από τον περιμετρικό φράκτη, κατασκευάζουμε όμοιούς του, εντός του αγρού, παράλληλους, με απόσταση 50 περίπου μέτρα μεταξύ τους, ενώ η διάταξη του μετώπου των φρακτών αυτών θα είναι πάντα κόντρα προς την κατεύθυνση του ανέμου.
Παρόμοιο φαινόμενο ισχύει και για τις πυρκαγιές. Το ωστικό κύμα που προηγείται της φλόγας, προσκρούοντας στον φράκτη, διακόπτεται η πορεία του, σβήνει η φλόγα και μηδενίζεται σχεδόν η έντασή του, ενώ στο σημείο της πρόσκρουσης αλλάζει προς άνω κατεύθυνση. Σε αυτή την φάση δίνεται η ευκαιρία στους ηρωικούς Πυροσβέστες μας σχετικά εύκολα και ιδίως ακίνδυνα να επιχειρούν και να σβήσουν την φωτιά.
Με αυτές τις απλές και φυσικές πράσινες κατασκευές, η Μικροκλιματική Αλλαγή του εν λόγω Αγρού είναι παρούσα και δυναμική. Μεγάλες γεωργικές εκτάσεις ανεμόπληκτες και άγονες και με ορατή την ερημοποίηση γίνονται χρήσιμες και με δυνατότητα παραγωγής υψηλής ποιότητας γεωργικών προϊόντων. Παράλληλα, μπορούμε με μικροδραστηριότητες να βοηθήσουμε την καλλιέργεια των παραπάνω αγρών και να βελτιώσουμε την ποιότητα του εδάφους, όπως π.χ. την ελαχιστοποίηση χρήσης νερού ποτίσματος, αν επικαλύψουμε την επιφάνεια των λάκκων των δένδρων με ενεργειακή βιομάζα (ελιόφυλλα, άχυρα, θαλάσσια φύκια κλπ.). Θα έχουμε υπό του στρώματος της βιομάζας χώμα αφράτο και δροσερό λόγω του εγκλωβισμού της υγρασίας ή του νερού μέσα στον λάκκο.
Πιστεύω ότι και τα δύο αυτά θέματα αν σχεδιαστούν σωστά από τους αρμόδιους Φορείς, σίγουρα θα βοηθήσουν στην μείωση των πλημμυρικών φαινομένων και στην επανακαλλιέργεια των ανεμόπληκτων, ξηρών και άγονων αγρών, αλλά και στην αναχαίτιση των κινδύνων από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και την ερημοποίηση εκτάσεων και ιδιαίτερα των Νησιών μας.
Οι προτάσεις αυτές πηγάζουν από την πεποίθησή μου ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης ζημιογόνων και καταστροφικών φυσικών φαινομένων είναι ο φυσικός. Ο άνθρωπος απλώς καλείται να προνοήσει, να σχεδιάσει και να υποβοηθήσει με τις ενέργειές του το φυσικό περιβάλλον και σίγουρα μελλοντικά θα εκπλαγεί και θα αποζημιωθεί βλέποντας τις ευεργετικές συνέπειες των πράξεων του.
Σαγέικα Αχαΐας 20/10/22
Με εκτίμηση,
Παναγιώτης Βασιλάκος, Δασοπόνος
Τηλ.: 2693041030